συμβολή

Διάφορα φυσικά φαινόμενα εκδηλώνονται όταν στο χώρο επικαλύπτονται δύο περιοδικές διαταραχές κυματοειδούς τύπου και του αυτού είδους είτε μηχανικής (π.χ. ηχητικά κύματα) είτε ηλεκτρομαγνητικής (π.χ. φωτεινά κύματα) προέλευσης· τα φαινόμενα αυτά δημιουργούν σε μερικές περιοχές του χώρου μια ενίσχυση της συνισταμένης των δύο περιοδικών ωθήσεων και σε άλλες μια εξασθένηση. Έτσι π.χ. τα ηχητικά κύματα μπορούν να συμβάλλουν με αποτέλεσμα να παραχθεί σε ορισμένα σημεία απόσβεση (σιωπή) και σε άλλα ενίσχυση του ήχου· το ίδιο και τα φωτεινά κύματα, μπορούν να συμβάλλουν δημιουργώντας ζώνες σκοτεινές εναλλασσόμενες με ζώνες έντονης φωτεινότητας. Είναι γνωστό ότι γενικά μια πάλμωση μηχανικού ή ηλεκτρομαγνητικού τύπου μπορεί να θεωρηθεί ως επάλληλη παραγωγή περιοδικών παλμώσεων, που διαδίνονται στο χώρο με τη μορφή ημιτονοειδών κυμάτων, και χαρακτηρίζονται με ορισμένα μεγέθη, συγκεκριμένα με το πλάτος, τη συχνότητα, το μήκος κύματος και τη φάση. Τα φαινόμενα σ. μπορούν να διερευνηθούν όταν θεωρήσουμε την επάλληλη παραγωγή ως υπέρθεση ημιτονοειδών κυμάτων· σε κάθε σημείο και σε κάθε στιγμή στα οποία δύο κύματα υπερκαλύπτονται η συνισταμένη πάλμωση βρίσκεται όταν συνθέσουμε τις παλμώσεις που οφείλονται στα συνιστώντα κύματα. Για να γίνει η σ., τα επιμέρους κύματα πρέπει να έχουν το ίδιο μήκος κύματος, αλλά και η διαφορά φάσης να είναι σταθερή ως προς το χρόνο: στην τελευταία περίπτωση οι πηγές λέγονται σύμφωνες, βρίσκονται «εν φάσει». Για την περίπτωση των μηχανικών παλμικών κινήσεων προσφέρεται ένα απλό παράδειγμα από τα δύο συστήματα κυμάτων που βρίσκονται σε φάση και παράγονται στην επιφάνεια ενός υγρού από δύο σημεία (πηγές) και τα δύο μαζί συνδεμένα με το ίδιο σκέλος ενός διαπασών που πάλλεται. Σε κάθε σημείο η ώθηση των σωματιδίων του υγρού είναι η συνισταμένη της υπέρθεσης των δύο κυμάτων, που το καθένα προέρχεται από μια διαφορετική πηγή. Σε όλα τα σημεία όπου τα κύματα συναντιούνται αφού διατρέξουν ίσες αποστάσεις ή που διαφέρουν ακέραια πολλαπλάσια του μήκους κύματος, ώστε αυτά να βρίσκονται «εν φάσει», το συνιστάμενο κύμα έχει πλάτος ίσο με το άθροισμα που δίνουν τα πλάτη των συνιστώντων κυμάτων. Οι γραμμές που σχηματίζονται από τα σημεία όπου το πλάτος είναι μέγιστο ονομάζονται «κοιλιακές». Σε όλα τα σημεία όπου τα κύματα συναντιούνται αφού διέτρεξαν αποστάσεις που διαφέρουν κατά ημίκυμα ή κατά πολλαπλάσιο του, οπότε και βρίσκονται αυτά σε «αντίφαση», το πλάτος του συνιστάμενου κύματος ισούται με τη διαφορά που προκύπτει από τα πλάτη των συνιστώντων κυμάτων (και μηδενίζεται αν τα πλάτη τους είναι ίσα). Οι γραμμές κατά μήκος των οποίων το πλάτος είναι μηδέν ονομάζονται «δεσμικές». Το φαινόμενο είναι ανάλογο αν θεωρήσουμε ως έδρα του τον τρισδιάστατο χώρο αντί μια επιφάνεια, οπότε στην περίπτωση αυτή έχουμε δεσμικές επιφάνειες και κοιλιακές αντί γραμμών. Με ανάλογο τρόπο η σ. επαληθεύεται στην περίπτωση των φωτεινών κυμάτων και γενικά των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών. Όταν διαθέσουμε δύο μονοχρωματικές και σύμφωνες πηγές και θέσουμε ένα πέτασμα (οθόνη) σε ορισμένη απόσταση από αυτές, τότε πάνω στο πέτασμα θα παρατηρήσουμε εναλλάξ ζώνες πιο φωτεινές και ζώνες σκοτεινές, που αντιστοιχούν στην τομή με αυτό των δεσμικών και κοιλιακών επιφανειών που δημιουργούνται στο χώρο από τις σ. Οι ζώνες (ταινίες) που αναφέραμε ονομάζονται κροσσοί συμβολής. Εξαιτίας του χαρακτήρα της φωτεινής εκπομπής, είναι δυνατό να έχουμε δύο σύμφωνες πηγές μόνο με κατάλληλα τεχνάσματα (διατάξεις), μεταξύ των οποίων είναι π.χ. τα κάτοπτρα Φρενέλ. Αν τοποθετήσουμε μια σημειακή φωτεινή πηγή απέναντι σε δύο κάτοπτρα επίπεδα που σχηματίζουν μικρή γωνία, τότε αυτά δίνουν δύο πραγματικά είδωλα γειτονικά που συμπεριφέρονται σαν δύο σύμφωνες πηγές και προκαλούν τη σ. Πράγματι, αν συγκεντρώσουμε σ’ ένα πέτασμα το φως που προέρχεται από αυτές, τότε παρατηρούμε ένα σύστημα κροσσών σ. σχεδόν παράλληλο προς τη γραμμή τομής των επίπεδων των δύο κάτοπτρων. Στην περίπτωση που οι χρησιμοποιούμενες πηγές εκπέμπουν λευκό φως, τότε το κάθε επιμέρους μονοχρωματικό κύμα δημιουργεί δικό του σύστημα κροσσών σ., το οποίο εμφανίζεται διαφορετικά και το αποτέλεσμα είναι να παρατηρηθεί στην οθόνη ένα σύστημα κροσσών, διαφορετικά χρωματισμένων. Στα προηγούμενα παραδείγματα οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν σημειακές, παρόλα αυτά, το φαινόμενο της σ. δημιουργείται ακόμα και σε μερικές περιπτώσεις όταν χρησιμοποιήσουμε γραμμικές πηγές. Τέτοια περίπτωση π.χ. είναι των κάτοπτρων Φρενέλ αν τοποθετήσουμε τη γραμμική πηγή παράλληλα προς την τομή των επίπεδων των κάτοπτρων. Συμβολή. Πείραμα πάνω σε λεπτό έλασμα με μια σαπουνόφουσκα. Αν το φως που προσπίπτει δεν είναι μονόχρωμο, η σαπουνόφουσκα φαίνεται πολύχρωμη.

* * *

η, ΝΜΑ [συμβάλλω]

1. (για δρόμους, ποταμούς, αρτηρίες, νεύρα, αγωγούς) το σημείο ένωσης (α. «η συμβολή τών καρωτίδων» β. «η συμβολή τών οδών» γ. «τὸν πλοῡν ἐποιοῡντο μέχρι τῆς συμβολῆς τῶν ποταμῶν», Διόδ.)

2. η συνεισφορά, η συνδρομή για να γίνει κάτι (α. «η συμβολή του στη νίκη ήταν αποφασιστική» β. «εἰς τὸν πόλεμον συμβολὴν παρασχέσθαι», Πλούτ.

γ. «διὰ τὸ μὴ πεσεῑν πάσας τὰς συμβολάς», πάπ.)

νεοελλ.

1. (γεωμορφ.) σημείο τής επιφάνειας τής Γης όπου συναντώνται δύο υδάτινα ρεύματα ή δύο παγετώνες

2. (μετεωρ.) η συνάντηση δύο ρευμάτων ατμοσφαιρικών διαταράξεων η οποία συνοδεύεται από επιδείνωση τής κακοκαιρίας, αφού έρχονται σε αντιπαράθεση αέριες μάζες με διαφορετικά χαρακτηριστικά

3. (ραδιοτεχν.) φαινόμενο που προκαλείται από τη σύνθεση δύο ταλαντώσεων με παραπλήσιες συχνότητες

4. φυσ. κυματικό φαινόμενο κατά το οποίο συντελείται συνδυασμός ταλαντώσεων ή κυμάτων τής ίδιας φύσης και τών ίδιων ή παραπλήσιων συχνοτήτων, με αποτέλεσμα τη χρονική ή και τοπική διακύμανση τού εύρους τής συνισταμένης τών συνδυαζόμενων ταλαντώσεων ή κυμάτων

αρχ.

1. το να συμβάλλει κάτι με κάτι άλλο, η ένωση («συμβολὰς τριῶν κελεύθων», Αισχύλ.)

2. συναρμογή («τῶν χειλῶν συμβολαί», Αριστοτ.)

3. σύνδεσμος («ζωστῆρα ἔχοντα ἐπ' ἄκρης τῆς συμβολῆς φιάλην χρυσέην», Ηρόδ.)

4. ραφή, ένωση τών κρανιακών οστών

5. συμπλοκή, σύγκρουση (α. «τῷ ἕκτω ἔτεϊ συμβολής γενομένης», Ηρόδ.

β. «ἀρχὴ δὲ ναυσί ξυμβολῆς τίς ἦν φράσον», Αισχύλ.)

6. συμβόλαιο

7. προικοσύμφωνο

8. τα χρήματα που δίνει κανείς ως συνεισφορά για ερανικό συμπόσιο

9. σύμπραξη, συνεργασία

10. φρ. α) «συμβολή φωνηέντων» — σύναψη φωνηέντων σε σύνθετες λέξεις (Διον. Αλ., Φιλόδ.) β) «ὀστέων συμβολαί» — αρθρώσεις οστών (Ιπποκρ.).